Gastblog door Wannes Verstrepen.
Assertief optreden is vaak niet vanzelfsprekend. Uit angst om de ander teleur te stellen, neem je soms misschien een passieve houding aan en zeg je met tegenzin toe op allerlei verzoeken. Uiteraard wil je dat vermijden. Maar hoe maak je op een gepaste manier duidelijk dat iets ingaat tegen je eigen belangen? En hoe treed je assertief op als je iemand wil vragen om een gunst? Deze blogtekst leert je hoe jij assertiever kan optreden in je mails. De ervaringsdeskundige van dienst is bisschop Fulbert van Chartres uit de elfde eeuw.
- Een tegenstelling als opener
Een van de moeilijkste zaken bij problemen aankaarten in mails is het aansnijden en benoemen van het probleem. Doe je het omfloerst of val je met de deur in huis? Volgens Fulbert is hier maar één goede mogelijkheid. Hij opende steevast zijn brieven met een duidelijke tegenstelling tussen zijn verwachtingen en datgene wat volgens hem werkelijk gebeurde. De geadresseerde wist direct hoe laat het was: “Ik zeg dat je van het rechte pad afraakt. Je zou immers God moeten vrezen, de heiligen moeten eren en de Kerk moeten verdedigen, en niet God met minachting behandelen, schande brengen over de heiligen en ervandoor gaan met de bezittingen van de Kerk.”
- Een waarschuwing
Nadat je de oorzaak van je ongenoegen aangekaart hebt, wil je natuurlijk dat de persoon in kwestie hier iets aan verandert. Fulbert spoorde mensen het liefst aan tot actie door hen te waarschuwen voor de mogelijke negatieve gevolgen van hun gedrag. Dé ideale manier om dit bereiken was om krachtige beelden uit bekende verhalen te gebruiken. Zo zinspeelde Fulbert bijvoorbeeld meermaals op het Bijbelse verhaal van Korach (Numeri 16-18) om ongehoorzame geestelijken tot de orde te roepen. Korach was een Leviet die ontevreden was met zijn ondergeschikte rol en tegen Moses in opstand kwam. De straf van God voor deze ongehoorzaamheid was niet min. Hij liet de aarde opensplijten waardoor Korach en zijn medestanders opgeslokt werden en zo rechtstreeks in de hel belandden.
- Een scherpe afsluiter
Een andere moeilijkheid is de afsluiter van je mail: sla je een verzoenende toon aan of niet? Fulbert vond de afsluiter de plaats bij uitstek om nogmaals zijn ongenoegen te laten blijken en met een lichte speldenprik opnieuw te waarschuwen voor negatieve gevolgen. Zo sloot hij een brief aan de paus op de volgende manier af: “Vaarwel, goede herder, en waak over ons zodat de kudde van de Heer geen kwaad ondervindt omdat jij haar verwaarloosde.” Maar verzoening heeft ook zijn nut. Op het einde van je mail kan je voorstellen om samen te komen voor een ‘constructief’ gesprek: “Maar ik onderdruk de golven van mijn gedachten, hoe woest ze ook zijn, totdat ik je in levenden lijve kan kastijden met weloverwogen uitbranders en kwellingen. Tot dan, vaarwel.”
- De trappen van ellende
Als je je ongenoegen op een heldere manier kan overbrengen, dan sta je al ver. Maar nog moeilijker is het vragen van een gunst, waarbij je vooral de kansen op afwijzing wil beperken. Hier komen de trappen van ellende van pas. De bedoeling is om in je uiteenzetting te vertrekken vanuit een miserabele beginsituatie en dan trapje per trapje meer ellende toe te voegen zodat men niet anders kan dan ja zeggen. Fulbert paste deze techniek meesterlijk toe na de brand van de kathedraal van Chartres in 1020 om de Franse koning om schenkingen voor de heropbouw te vragen. Vertrekkende vanuit een slechte gezondheid en eindigend met de brand van de kathedraal bouwde hij stap voor stap een ellendige getuigenis op:
“Ooit vond ik het erg genoeg om belast te zijn met een slechte gezondheid. Dan vond ik het nog moeilijker om te verdragen dat ik gedwongen werd door de slechte gewoonten van mijn voorgangers om zoveel middelen van de Kerk te gebruiken om onnodige dienaren te ondersteunen dat ik niet meer in staat was om mijn plichten van gastvrijheid en liefdadigheid naar behoren te vervullen. Nu worden zelfs deze middelen, hoe weinig ook, geplunderd door vijanden aan de ene en de andere kant. Bij al deze problemen komt dan nog eens de brand van onze kerk; en aangezien ik niet de middelen heb om ze herop te bouwen zoals ik zou moeten, weiger ik iets te spenderen aan mezelf, zelfs niet voor het hoogstnoodzakelijke.”
De koning bleef niet onaangedaan bij Fulberts schrijnende pleidooi en hij schonk dan ook een genereus bedrag voor de heropbouw van de kathedraal. Fulberts unieke brievencollectie toont zo met andere woorden aan dat assertiviteit, althans voor Fulbert, succesvol was bij het beschermen van zijn eigen belangen en die van de Kerk.
Disclaimer: de auteur van deze blogtekst kan niet aansprakelijk gesteld worden voor mogelijke (negatieve) gevolgen van het toepassen van de tips uit deze gids.
Meer lezen.
Fulbertus <Carnotensis>, The letters and poems of Fulbert of Chartres (Oxford Medieval Texts), Frederick Behrends (red.), Oxford, 1976.
Verstrepen, Wannes. “‘Suppressor of Plunderers and Robbers’. The Actions and Views of Bishop Fulbert of Chartres concerning Church Property (1006-1028)”. Revue d’histoire ecclésiastique 112 (2017): 619–63.
Wannes Verstrepen is gastblogger. Hij is als doctoraatsbursaal verbonden aan de onderzoeksgroep Middeleeuwen van de KU Leuven. Hij verricht onderzoek naar de werking van kerkbijeenkomsten in de lange tiende eeuw.
Titelafbeelding: bisschop Petrus Lombardus van Parijs aan zijn schrijftafel. Bloomington, Lilly Library, Ricketts 20, fol. 1 verso.