Ik bevond mij enkele weken geleden op een volgepakte shuttlebus in Yosemite National Park, Californië. Naast mij zat een Frans gezin: een moeder met een klein kind op schoot, een kind van een jaar of tien naast haar en een nors kijkende vader ertegenover. Met ons allen zagen we uit naar de bestemming van de bus, alwaar we bomen van niet minder dan 2500 jaar oud zouden mogen aanschouwen. Dat vooruitzicht noopte tot het aanscherpen van het historisch besef van de jeugd.
We waren nog maar net opgestapt en de befaamde grondlegger van het protestantisme, Luther King, kwam al aan bod. “Let wel,” waarschuwde de moeder haar oudste zoon, “Je mag die niet verwarren met Marten Luther King, de Amerikaan.” Dat is inderdaad een risico.
De geschiedenisles was nog niet ten einde. Een andere grootheid uit het verleden kwam ter sprake: Lodewijk XIV. Zoonlief werd aan een verhoor onderworpen:
Moeder: Et Louis XIV, tu le connais?
Zoon: C’était qui?
Moeder: C’était le roi de France.
De zoon keek bijzonder geïnteresseerd. Koning van Frankrijk. Amai.
Moeder: Et comment est-il mort?
Zoon: Comment?
De moeder liet een verwachtingsvolle stilte vallen en ging met haar hand langs haar hals. Onthoofd. Décapité. Dat niet Lodewijk XIV, maar wel zijn nazaat Lodewijk XVI het hoofd op de guillotine verloor, enkele maanden later gevolgd door zijn echtgenote Marie Antoinette, deed niets af van het drama.
Op dat moment besloot een gebronsde Duitser, eveneens op de multinationale bus aanwezig, dat het tijd was om zijn kennis van de zaak tentoon te spreiden. “Louis XIV? C’était le Roi du Soleil!” De moeder knikte instemmend. De vader zag zich echter genoodzaakt tussenbeide te komen. “C’était le Roi-Soleil,” corrigeerde hij streng. De moeder viel hem bij. De Duitser trok zich terug.
Moeder: Et Louis XIV, il était marié à qui?
Zoon: A qui était-il marié?
Moeder: Il était marié avec Marie Antoinette!
Twee dagen later en driehonderd kilometer verder bezocht ik het Cartoon Art Museum in San Francisco. Op een van de cartoons was een reporter afgebeeld die meldde dat het historisch besef van de jeugd er volgens een recente studie op achteruitging. De afgebeelde jeugd zag er geen graten in. “Dude, they say history repeats itself. We’ll catch the rerun.”
(Elwin Hofman)
Elwin Hofman is als aspirant van het FWO-Vlaanderen verbonden aan de onderzoeksgroep Cultuurgeschiedenis vanaf 1750. Hij doet onderzoek naar het ontstaan van een moderne zelfopvatting bij moordenaars, prostituees en sodomieten in de Zuidelijke Nederlanden in de late achttiende eeuw.