Nadat er afgelopen weekend op Pukkelpop gezangen weerklonken over het Belgische kolonialisme in Congo, is het postkoloniaal debat in Vlaanderen weer aangewakkerd. Om het rijke muzikale repertoire over Congo in de verf te zetten, verzamelde gastblogger Gert Huskens vijf alternatieve voorbeelden waarin het Belgisch kolonialisme in Centraal-Afrika en de Congolese geschiedenis worden bezongen.
- Lumumba leeft!
In deze hommage door Teddy Lumumba lijkt het even alsof Patrice Lumumba weer springlevend is. De kleinzoon van de vermoorde premier hekelt zowel in de videoclip als in zijn teksten vanuit diverse hoeken het Belgische kolonialisme in zijn vaderland. Zo bekritiseert hij de hypocrisie van missionarissen, het seksueel misbruik door kolonialen en uiteraard ook de moord op zijn bekende grootvader. Let zeker op de fysieke gelijkenissen tussen Patrice Lumumba en Teddy L die in de videoclip duidelijk worden benadrukt.
- Postkoloniaal Vlaams vuur
Artiesten aan deze kant van de taalgrens kunnen niet achterblijven. Dit soort postkoloniale referenties aan het Belgisch kolonialisme in Congo werden tot nog toe voornamelijk gemaakt door Brusselaars 13hor, Badi en de in Kinshasa geboren Damso. Zelfs de Franse rappers Maître Gims Youssoupha en Médine verwerkten het thema al in hun teksten. Voor deze zeldzame Nederlandstalige track over het kolonialisme bundelden Pasi, Reflexo en Rakke van collectief Eigen Makelij daarom hun krachten. Met het liedje ‘Vuur’ gaven ze hun eigen interpretatie aan de Belgische nationale driekleur. Zwart, geel en rood staan in hun ogen symbool voor de slachtoffers onder het regime van Leopold II, het Congolese goud in de Belgische banken en het verspilde Congolese bloed.
- Tussen Brussel en Kinshasa
Als prominent lid van de Belgo-Congolese rapscene neemt Badi je in ‘Belgicain’ mee op een wandeling door de multiculturele wijk Matongé in Elsene. Badi, wiens nonkel nog lid was van de Congolese band (TP)OK Jazz, bezingt in zijn werk doorgaans zijn dubbele Belgo-Congolese identiteit. Als sapeur – La Sape is een Congolese subcultuur die ontstond in de koloniale periode en gekenmerkt wordt door een excentrieke kledingstijl – reflecteert hij daarover. Badi zingt bijvoorbeeld over hoe de respectievelijk Belgische en Afrikaanse symbolen Manneke Pis en Kirikou, een Afrikaans strippersonage, in zijn persoon verenigd zijn en hoe hij ondanks zijn Afrikaanse afkomst niets moet weten van maniok. Ook zijn beklijvende lied ‘Na Lingi Yo (Ik hou van je)’ over zijn ervaringen met de maatschappelijke reacties op zijn gemengd huwelijk is een aanrader.
- Baloji, godfather van de Belgo-Congolese scene
Op 25 oktober stelt Baloji zijn nieuwste plaat Avenue Kaniama 137 voor in het Depot en hopelijk speelt hij dan ook oudere nummers. Met het lied ‘Tout ceci ne vous rendra pas le Congo’ schreef Baloji zijn postkoloniale visie op Congo neer en wees hij de hedendaagse machthebbers op hun verantwoordelijkheden. In het lied schuwt hij de harde woorden niet en bekritiseert hij bijvoorbeeld de financiële afhankelijkheid van de Congolezen van geld dat ze krijgen toegestuurd uit het Westen. Hij roept daarom de Congolezen op om verder te kijken dan een reconstructie van de koloniale infrastructuur en een volwaardig Congo uit te bouwen. Door te stellen dat het er tegenwoordig erger aan toe is dan in de tijd van de kolonisatie door de Belgische vorst Leopold II, maakt Baloji een opmerkelijk statement. Hoewel het lied blijkt geeft van Europese en Afrikaanse invloeden, mag je het volgens Baloji trouwens zeker geen wereldmuziek noemen. Misschien kunnen we de term ‘Balojiaans’ introduceren?
- Congo aan de Wolga
Het meest tot de verbeelding sprekend lied uit de periode van de onafhankelijkheid, is deze erg bombastische hymne van Dmitry Pokrass. Als gerespecteerd componist in de Sovjet-Unie bracht hij met de nodige toeters en bellen hulde aan Patrice Lumumba. Lumumba had zich in volle Koude Oorlog-periode tot de Sovjet-Unie gewend om hulp te krijgen bij het onderdrukken van de politieke onrust in de Congolese provincie Katanga. Hoewel Lumumba naar eigen zeggen een ‘positieve neutraliteit’ nastreefde, stond hij toen voortaan in het Westen bekend als een volbloed communist en werd hij in het communistische blok gebombardeerd tot een Afrikaanse held van de antikapitalistische strijd.
Meer weten over het koloniale verleden en de Congolese muziek.
Beluister deze afspeellijst.
Mertens, Jamina, Goedertier, Wouter, Goddeeris, Idesbald and Goedertier, Wouter. “A New Floor for the Silenced? Congolese Hip-Hop in Belgium.” Social Transformations, 1 (2013): 87-113.
Binnenkort verschijnt dit artikel: Huskens, Gert en Goddeeris, Idesbald. “Lumumba in the Hood. The Legacy of Patrice Lumumba in Rap Music since 1990.” In Lumumba’s Iconography. Representations of an Icon in the Arts, red. Matthias De Groof. Leuven: Leuven University Press, 2019.
Gert Huskens is gastblogger. Hij studeerde in 2016 af als historicus en legt zich toe op koloniale en postkoloniale geschiedenis.