Door Christiaan Engberts
De recente jaarverslagen van de KU Leuven verkondigen met enige trots de ambitie om “te evolueren van een nationale universiteit met een mondiale reputatie naar een waarachtig internationale universiteit.” Dat internationale karakter is onder meer terug te zien in de samenwerkingen die de KU Leuven aangaat met zusteruniversiteiten in het buitenland, het grote aantal internationale studenten dat ervoor kiest om (een deel van) hun studie in Leuven te volgen, de vele Leuvense studenten die via uitwisselingsprogramma’s buitenlandervaring opdoen en de wereldwijde waardering voor Leuvens onderzoek en onderwijs die uit verschillende internationale ranglijsten blijkt. Maar teveel nadruk op die huidige ambities en inbedding in allerhande internationale netwerken dreigt de lange transnationale geschiedenis van de Leuvense universiteit aan het oog te onttrekken.
Een korte wandeling van China naar Amerika
Wie vandaag de dag een wandeling door Leuven maakt, vindt overal sporen van de lange en rijke geschiedenis van de internationale inbedding van haar universiteit. Gaat u mee? De Kangxi hemelglobe op de binnenplaats van het Atrechtcollege herinnert bijvoorbeeld aan de Leuvense alumnus Ferdinand Verbiest. Deze astronoom maakte in de zeventiende eeuw furore aan het Chinese hof. Een paar honderd meter verderop, aan het Pater Damiaanplein, bevindt zich het voormalige St. Anthony’s College. Die plek was in diezelfde zeventiende eeuw het kloppende intellectuele hart van het Ierse katholicisme. Vanaf die locatie is het een kleine tien minuten wandelen naar de Mechelsestraat, waar het standbeeld van Erasmus de herinnering levend houdt aan het vermaarde Drietalencollege. Daar volgden vanaf de vroege zestiende eeuw studenten uit heel Europa colleges in de drie Bijbelse talen: Latijn, Grieks en Hebreeuws. Een kleine tweehonderd meter verderop, aan het Ladeuzeplein, vinden we dan weer de Universiteitsbibliotheek, die door de Amerikanen na de Eerste Wereldoorlog werd gebouwd.
Zo heeft deze korte universitaire stadswandeling ons al langs drie verschillende continenten gebracht. Het Drietalencollege en St Anthony’s herinneren ons eraan dat de Leuvense universiteit al eeuwenlang deel uitmaakt van Europese netwerken, de Kangxi hemelglobe leert ons dat de banden met Azië al eeuwen oud zijn en de bibliotheek symboliseert een intieme relatie met Noord-Amerika. Als we onze wandeling verder zouden zetten, zouden we ook sporen vinden van historische banden met Zuid Amerika en Afrika. De huidige studentenresidentie COPAL aan de Tervuursestraat heeft bijvoorbeeld haar wortels in het College voor Zuid Amerika dat daar in het midden van de twintigste eeuw in samenwerking met de Zuid-Amerikaanse bisschoppen is opgericht. Daarnaast herinneren verschillende plekken in de Leuvense binnenstad aan het Belgische koloniale project in Congo, waarbij ook de Leuvense Universiteit vaak nauw betrokken was.
Een lange wandeling door de tijd
In 2025 vieren we dat het zeshonderd jaar geleden is dat paus Martinus V de stichting van een universiteit in Leuven goedkeurde. Het simpele feit dat de oprichting van een universiteit in Brabant enkel mogelijk was met de goedkeuring uit Rome onderstreept het transnationale karakter dat deze instelling al vanaf haar vroegste jaren heeft. Dit jubileum biedt dan ook de uitgelezen kans om stil te staan bij die rijke geschiedenis van het transnationale karakter van de Leuvense universiteit. In deze blogreeks zal ik gedurende dit feestjaar een wandeling doorheen de tijd maken: van de vroegste internationale contacten die vanuit de universiteitshal werden aangegaan tot de veelheid aan instituten waarbinnen in de 21ste eeuw het transnationale karakter van de universiteit vormgegeven wordt. Omdat zo’n transnationale geschiedenis specifieke locaties in Leuven verbindt met specifiek locaties over de grens kan deze wandeling door de tijd ook gezien worden als een wandeling door de stad die uitnodigt tot vergezichten.
De afgelopen jaren heb ik gewerkt aan een boek waarin ik de zes eeuwen transnationale geschiedenis van de Leuvense universiteit onderzoek. Voordat dat boek begin 2026 – in de laatste maand van het feestjaar – zal verschijnen, deel ik graag al een aantal verhalen die in het boek uitgebreider aan bod zullen komen. Het komende jaar hoop ik op Cultuurgeschiedenis.be daarom iedere eerste woensdag van de maand een ander punt in de tijd, een andere plek in de stad en een ander deel van de wereld buiten de huidige en vroegere landsgrenzen te bezoeken. Ik hoop dat u met mij meewandelt!
Christiaan Engberts werkt als postdoctoraal onderzoeker aan de transnationale geschiedenis van de Leuvense universiteit in het kader van haar 600-jarige jubileum in 2025. In 2019 promoveerde hij aan de Universiteit Leiden met een proefschrift over wetenschappelijke deugden en wederzijdse evaluatie onder Duitse geleerden in de late 19e en vroege 20e eeuw. In de jaren voorafgaand aan het onderzoek naar de transnationale geschiedenis van de Leuvense universiteit doceerde hij cultuurgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht en publiceerde hij onder meer over de geschiedenis van de oriëntalistiek en de psychologie.
Titelafbeelding: collage door Christiaan Engberts van (van links naar rechts) standbeeld Erasmus (foto gemaakt door Christiaan Engberts), de Universiteitsbibliotheek (foto door Wikimedia) en de Kangxi hemelglobe (foto door Wikipedia), allen te bezichtigen in Leuven.