Tijdens de zomervakantie polsen we naar de toeristische tips van onze cultuurhistorici. Deze week: Wouter Egelmeers.
Weinig Belgen in de provincies Antwerpen en Waals- en Vlaams-Brabant zullen zich in de eerste plaats Brabanders voelen. In het noordelijkste deel van het oude hertogdom, het Nederlandse Noord-Brabant, is dat wel anders. Omdat vakanties dichtbij huis ook verrassende inzichten kunnen leveren en om het eenheidsgevoel onder de Brabanders nieuw leven in te blazen: enkele tips van Wouter Egelmeers, geboren Noord-Brabander.
- Den Bosch
De hoofdstad van het Nederlandse deel van Brabant, en naast Leuven, Antwerpen en Brussel een van de oude hoofdsteden van het hertogdom, is ’s-Hertogenbosch. Met zijn gedeeltelijk bewaard gebleven vestingwerken, oude steegjes en het tot pal aan de stadswallen lopende natuurgebied “het Bossche Broek” is het een van de mooiste steden van Brabant. De van ontelbare luchtbogen en ornamenten voorziene Sint-Janskathedraal wordt gezien als het hoogtepunt van de Brabantse gotiek. De stichter van de stad was waarschijnlijk hertog Hendrik I van Brabant, die in de Leuvense Sint-Pieterskerk begraven ligt.
- Nassaustad Breda
Breda is in veel opzichten na ’s-Hertogenbosch de ‘tweede’ stad van Noord-Brabant. In de negentiende eeuw heeft het er bij de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden zelfs nog kort om gespannen of Breda de hoofdstad van de provincie zou worden. De stad wordt ook wel het ‘Haagje’ van het Zuiden genoemd, misschien vanwege de band met de familie van Oranje-Nassau. De Nassaus hadden Breda vanaf de vijftiende eeuw als thuisbasis, en als de Tachtigjarige Oorlog het niet had verhinderd, was Willem van Oranje net als zijn voorouders in de Bredase Onze-Lieve-Vrouwekerk begraven. Deze kerk is ook zonder Willems graf zeker de moeite van het bezoeken waard vanwege de goed bewaard gebleven architectuur en de zogenaamde Prinsenkapel, met het praalgraf van de Brabantse edelman Engelbrecht II van Nassau.
- Een Sint-Pieterskerk in zakformaat
Net als in het Belgische deel van het oude hertogdom is de bevolking van Noord-Brabant van oudsher katholiek. Hoe sterk dit katholicisme was, is nog te zien in het plaatsje Oudenbosch. Dit dorp functioneerde als verzamelpunt voor de ruim 3200 Nederlandse vrijwilligers die in de periode 1861-1870 bereid waren als zogenaamde ‘zoeaven’ hun leven te geven voor de paus, in de strijd tegen de Italiaanse nationalisten die van Rome de hoofdstad van de nieuwe verenigde republiek Italië wilden maken. De pastoor van Oudenbosch richtte voor de Italiëgangers een speciaal instituut op, geflankeerd door een verkleinde replica van de Sint-Pieterskerk in Rome, met de gevel van de Sint-Jan van Lateranen. Vlakbij deze bijzondere kerk is het enige zoeavenmuseum van Europa gevestigd.
- Het slagveld bij Strijbeek
Het lot van negentiende-eeuwse veldslagen was vaak zwart-wit: of de plek waar ze zich hadden afgespeeld werd tot een trekpleister omgevormd, of ze verdwenen in de vergetelheid. Op Noord-Brabants grondgebied heeft een heel kleine veldslag plaatsgevonden – als hij die naam al verdient – waaromheen vrij recent alsnog een herinneringscultuur is ontstaan. In de winter van 1813-1814 rukten Pruisische en Russische troepen via Noord-Brabant op richting de belangrijke vesting- en havenstad Antwerpen. Aan de Nederlandse zijde van de bevroren Strijbeeksche Beek stootten tweehonderd Fransen en vierhonderd Pruisische manschappen op elkaar, waarbij er dertien doden vielen. Bijna twee eeuwen later, begin 2004, is er aan de rand van het voormalig slagveld een granieten zwerfkei geplaatst met een gedicht dat aan de slag herinnert. Op 2 januari 2014, precies tweehonderd jaar na de slag, werd het gevecht door historische re-enactors nagespeeld.
Wouter Egelmeers is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de onderzoeksgroep Cultuurgeschiedenis vanaf 1750. Hij doet onderzoek naar publicatiecultuur en piraterij in de negentiende-eeuwse wetenschap.