Net zoals nu werd ook in het verleden overspel zelden op applaus onthaald, maar bepaalde lagen van de bevolking kregen het daarbij toch harder te verduren dan andere. In de eerste helft van de twintigste eeuw waren dokters vaandeldragers van de toenmalige burgerlijke normen en waarden. Zeker in de kolonie werden zij geacht hun patiënten niet alleen medisch te verzorgen, maar hen daarbij als het even kon ook op “moreel vlak te verheffen”. Een rimpelloos huwelijksleven hoorde hier uiteraard bij. Voor katholieke dokters, die veelal op een missiepost werkten, gold dit nog veel meer. Missionarissen verspreidden actief het geloof, maar ook deze artsen moesten in hun praktijk en levenswandel de inheemse bevolking overtuigen van de zegeningen van het katholicisme.

Strenge morele en religieuze eisen werden gesteld aan de artsen die op een missiepost in Congo werkten. Priesters en leraars uit hun omgeving werden gecontacteerd om te controleren dat de kandidaten niet gelogen hadden over hun overtuigingen en excellentie. Gretig werd zo een ideaalbeeld van de katholieke missiedokter gecultiveerd en verspreid in missionair propagandamateriaal zoals tijdschriften. Dit gold bijvoorbeeld voor een zekere dokter Callens, die in het begin van de jaren 30 een vijftal jaar actief was in de Belgische kolonie. Zijn oversten waren uitermate enthousiast over het werk van de arts en zijn vrouw in de kind- en zuigelingenzorg, hét medische domein bij uitstek om een katholiek familie-ideaal uit te dragen. Bij zijn terugkomst in het moederland in 1934 verkondigde de dokter zelf in een missietijdschrift dat “door katholiek te zijn, men automatisch door aanwezig te zijn de woorden en het onderricht van de missionarissen accentueert”.

Jammer genoeg voor de kerkelijke autoriteiten bleken schijnbaar brave katholieke zieltjes toch niet helemaal onvatbaar voor bepaalde verleidingen. Maar dokter Callens maakte het al snel na zijn terugkomst in België wel héél bont. Na enkele weken in zijn thuisland was de man alweer richting Biarritz vertrokken in het amoureuze gezelschap van nota bene zijn schoonzus, met het familiespaarpotje in zijn binnenzak. Dat mevrouw Callens ondertussen ernstig ziek was, pleitte ook niet bepaald in het voordeel van de voorheen nochtans voorbeeldige huisvader. “Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren”, schreef Willem Elsschot ooit, maar daar dacht deze dokter toch duidelijk anders over. Het eindoordeel van zijn katholieke collega’s luidde dan ook onverholen dat de man “veranderd is in een schurk”. Hoewel dokter Callens eerder de uitzondering dan de regel was, bleek uit zijn levenswandel dat ook voor katholieke dokters de kloof tussen ideaal en werkelijkheid soms groot kon zijn.

Maarten Langhendries is als doctoraatsstudent verbonden aan de onderzoeksgroep Cultuurgeschiedenis vanaf 1750. Hij doet onderzoek naar reproductieve gezondheid en katholieke geneeskunde in België en Belgisch Congo in de periode 1900-1965.