Het moet ondertussen zo’n tien jaar geleden zijn dat ik voor het eerst de torens van Carcassonne in de verte zag opdoemen. Een sprookje, vond ik dat toen. Viollet-le-duc zijn sprookje, preciseerde mijn broer en restaurateur in opleiding.
Het deed niets af van de magie. Eugène Viollet-le-duc had die stad gerestaureerd zoals de middeleeuwen mij toeschenen, en ik wandelde tevreden over de vestingsmuren. Ik besefte nog niet dat mijn beeld van de middeleeuwen was gevormd door Violet-le-ducs lezing van een tijdperk, en niet omgekeerd.
Tien jaar en een geschiedenisopleiding later klom de auto moeizaam langs de helling van Pierrefonds naar de top. In een opwelling riep ik ook nu weer: ‘Een echt sprookjeskasteel!’ Viollet-le-duc zijn sprookjeskasteel, verbeterde de toeristische brochure me. Een meesterlijke herinterpretatie van wat er misschien ooit was geweest, maar in de negentiende eeuw was gedegradeerd tot ruïnes.
Een romantische plek, vonden intellectuelen en mensen met te veel tijd om handen. Ze gingen er wandelen en schetsen. De ruïnes wekten verwondering. Pierrefonds was een begrip in die negentiende eeuw, een tijd waarin men zich allerlei idealiserende voorstellingen maakte van die christelijke en traditionele middeleeuwen. Toen was de samenleving nog ordelijk en begrijpbaar, meende men. En dat was een toestand waar men in de negentiende eeuw slechts kon van dromen.
Wanneer Louis-Philippe, koning van Frankrijk, in 1832 tussen de ruïnes van het middeleeuwse kasteel van Pierrefonds een banket organiseerde ter gelegenheid van het huwelijk van zijn dochter Louise met de Belgische konging Leopold I, trachtte hij niet alleen de eminente genodigden te entertainen. Tijdens dat banket imponeerde hij zijn gasten ook met zijn eigen plaats in de de eeuwenlange geschiedenis van Frankrijk.
Dat was wellicht ook de intrinsieke motivatie van Napoleon III, die in 1857 Viollet-le-duc de opdracht gaf de ruïnes van Pierrefonds te restaureren. Louis-Napoléon creërde zijn mythische genealogie in steen. Met zo’n kasteel was de kersverse keizer de nobele dynastieke lijnen van Frankrijk waardig.
De restauratie van Pierefonds diende negentiende-eeuwse doeleinden: van de keizerlijke wensen van Napoleon III over de architecturale dromen van Viollet-le-duc tot de religieuze idealen van een Europese neogotische stroming.
Mijn klim naar het middeleeuwse Pierefonds was daarom een pure mythe: in realiteit was het een tocht naar een negentiende-eeuwse interpretatie van wat waarschijnlijk nooit was.
Een sprookjeskasteel in alle mogelijke opzichten.